Malulen Emeklilik

%60 Maluliyet Şartı Ne Anlama Geliyor? Malulen Emeklilikte SGK Başvurusu Reddedilirse Ne Yapmalı?

Malulen emeklilik, sosyal güvenlik sistemimizin en önemli güvencelerinden biridir. Ancak uygulamada bu hakkın elde edilmesi, beklenenden çok daha karmaşık ve yıpratıcı bir sürece dönüşebilmektedir. Bu yazıda, malulen emeklilik şartlarını, %60 maluliyet kavramını, SGK tarafından reddedilen başvurulara karşı izlenebilecek hukuki yolları ve uygulamada karşılaşılan teknik süreçleri detaylı biçimde ele alacağız.

Malulen Emeklilik Nedir?

Malulen emeklilik; iş gücü kaybı ya da sürekli hastalık nedeniyle çalışma yetisini belirli bir oranda kaybeden sigortalılara, Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından bağlanan emeklilik türüdür. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na göre, çalışma gücünü en az %60 oranında kaybeden kişiler malul sayılır.

%60 Maluliyet Şartı Ne Demektir?

SGK tarafından malul sayılmak için, çalışma gücünü en az %60 oranında kaybetmiş olmak gerekir. Bu oran, çeşitli hastalıklar, engellilik durumu ya da iş kazası sonucu kalıcı rahatsızlıklar nedeniyle hesaplanır. Hesaplama, SGK tarafından yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularınca düzenlenen sağlık kurulu raporları üzerinden yapılır ve SGK Yüksek Sağlık Kurulu’nun onayına sunulur.

Malulen Emeklilik Şartları Nelerdir?

1. Çalışma gücünü en az %60 oranında kaybetmiş olmak,
2. En az 1800 prim gününe sahip olmak (başkasının sürekli bakımına muhtaç durumlar için ayrıca sigortalılık süresi aranmaz),
3. Sigortalı olarak çalıştığı işten ayrılmak ve Kurum’a yazılı başvuru yapmak,
4. Maluliyete neden olan hastalık ya da engelin, sigortalılık başladıktan sonra ortaya çıkmış olması.

SGK Malulen Emeklilik Başvurusunu Neden Reddeder?

SGK tarafından yapılan maluliyet değerlendirmelerinde bazen kişinin durumu yetersiz bulunarak emeklilik başvurusu reddedilebilir. En sık rastlanan gerekçeler:

• Maluliyet oranının %60’ın altında tespit edilmesi,
• Eksik veya usule uygun olmayan sağlık kurulu raporları,
• Maluliyete neden olan rahatsızlığın sigortalılıktan önce başladığı iddiası,
• Yetersiz prim günü veya başvuru prosedürüne uyulmaması.

SGK Reddederse Ne Yapılmalı?

1. Yüksek Sağlık Kurulu’na İtiraz: SGK İl Sağlık Kurulu kararına karşı ilk olarak Yüksek Sağlık Kurulu’na itiraz edilebilir.
2. Adli Tıp Kurumu Raporu: Yüksek Kurul kararından sonra itiraz halinde dosya Adli Tıp Kurumu’na gönderilir. Adli Tıp, duruma göre bizzat muayene veya dosya incelemesi ile karar verir.
3. İş Mahkemesinde Dava Açmak: Tüm bu süreçlerden sonra hâlâ red cevabı alınırsa, SGK işleminin iptali için İŞ MAHKEMESİNDE tespit davası açılır.

Maluliyet Tespitinde Hangi Yönetmelik Esas Alınır?

Uygulamada en çok yapılan hata, maluliyet değerlendirmesinin hangi yönetmeliğe göre yapılması gerektiği noktasında yaşanmaktadır. Adli Tıp Kurumu’nun raporu 03.08.2013 tarihli ve 28727 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan “Maluliyet Tespiti İşlemleri Yönetmeliği” uyarınca hazırlanmalıdır. Yalnızca “Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliği”ne göre değerlendirme yapılması eksik inceleme sayılır. Bu husus Gaziantep BAM 10. HD’nin 2020/819 K. sayılı kararında şu şekilde belirtilmiştir:

“…03.08.2013 tarihli yönetmelik kapsamında bir belirleme yapılmadığından rapor hatalı olarak düzenlenmiştir…” (Gaziantep BAM 10. HD, 2018/2116 E. – 2020/819 K.)

Malulen Emeklilik Davasında Maluliyet Tespiti İçin Adli Tıp Kurumu Hangi Birimden Rapor Almalıdır?

Maluliyet tespitlerinde esas rapor, Adli Tıp Kurumu 3. İhtisas Kurulu tarafından verilmelidir. Ancak 3. Kurul ile SGK Yüksek Sağlık Kurulu kararları arasında çelişki varsa bu kez dosya Adli Tıp Kurumu 2. Üst Kuruluna gönderilmelidir. Bu çelişki giderilmeden karar verilmesi hukuka aykırıdır. Gaziantep BAM 10. HD 2025/610 K. sayılı kararında bu hususa şu şekilde işaret edilmiştir:

“…ATK 3. İhtisas Kurulu raporu ile Yüksek Sağlık Kurulu kararı arasında çelişki bulunduğu halde ATK 2. Üst Kurulu’ndan rapor alınmadan hüküm kurulması doğru değildir.” (Gaziantep BAM 10. HD, 2025/211 E. – 2025/610 K.)

Malulen Emeklilik Başvurusunun Reddedilmesi Üzerine Açılan Dava Kazanılırsa  Ne Olur?

İş mahkemesi, SGK işlemini iptal ederek maluliyetin tespiti yönünde karar verirse, davacı kişi SGK’ya yeniden başvuru yaparak emeklilik başvurusunun dava tarihi değil, ilk malulen emeklilik için yapılan ve reddedilen başvuru tarihinden sonraki ay başından itibaren geçerli olmak üzere maaş bağlanmasını ve yargılamada geçen süre boyunca biriken geçmiş maaşların toplu olarak ödenmesini talep edebilir. SGK bu başvuruya rağmen ödeme yapmazsa “alacak davası” açılarak biriken aylıklar geriye dönük talep edilebilir. Bu dava da yine iş mahkemesinde görülür.

Malulen Emeklilik İşlemi İçin Açılan Davada Adli Yardım Talebi Mümkün mü?

Malulen emeklilik süreci ciddi masraflar içerebilir: bilirkişi ücretleri, harçlar, tebligat giderleri vs. Kimi kişiler bu giderleri karşılayacak ekonomik güce sahip değildir. Bu gibi durumlarda, kişi Adli Yardım talebinde bulunarak yargılama giderlerinden muaf tutulabilir.

Sonuç

Malulen emeklilik, hastalığı ya da engeli nedeniyle çalışamaz duruma gelen bireyler için hayati öneme sahip bir sosyal haktır. Ancak SGK ve Adli Tıp süreçleri kimi zaman karmaşık, yorucu ve maliyetli olabilmektedir. Bu nedenle hem doğru raporlarla başvuru yapmak hem de olası bir red durumunda hukuk yollarını eksiksiz takip etmek büyük önem taşır.